دزفول شهر باستانی دارای تمدن غنی فرهنگی وهنری ودارای چهره های شاخص فرهنگی وهنری در زمینه های علم وفناوری وعلوم دینی وسبک زندگی نسبتا سنتی است که لازمه ای آن برنامه ریزی مدون علمی ودینی جهت پیشرفت به جلو با حفظ موقعیت کنونی وپیشرفت همزمان آن میباشد
امروزه برخی از مهد های کودک وپیش دبستانی اقدام به برگزاری کلاسهای آموزشی در زمینه موسیقی ونحوه کار کردن با وسایل آن میباشد موسیقی بسیار حساس وبا ظرافت است وروح کودکانمان بسیار ظریف و مهیای دریافت هرگونه اطلاعاتی میباشد ودر این زمینه باید متولیان فرهنگی بسیار حساس وحساب شده اقدام نمایند در ادامه به تاثیر موسیقی از برخی جهات آن خواهیم پرداخت
از ديدگاه روانشناسي اگر موسيقي بر مبناي آهنگ ضربان قلب تدوين شده باشد و داراي
روح سازندگي و بالندگي و نيز حاملپيام ارزشي باشد، مي تواند تأثيرات مثبتي بر فرد و
جامعه بجابگذارد. همچنين اکثر روانشناسان متفق القولند که موسيقي يکي ازعوامل اصلي
ايجاد هيجان بوده و موجب افزايش برانگيختگي در افراد مي شود.در شريعت اسلامي آن
بخش از موسيقي که حکم غنا را در بر مي گيرد، به خاطر ضرر و فسادي که بر روح انسان وارد
مي سازد، منع گرديده است و از مطالعه مجموع روايات و احکام اسلامي ملاحظه مي شودکه
موسيقي حرام (غنا) موجب اثرات منفي روحي و معنوي بسياري همچون: غفلت زدگي، افزايش
دلبستگي هاي مادي و دنيوي، کوتاهي عمر، محروميت از رحمت الهي، فقر وتهي دستي،
عدم استجابت دعا و تخدير مغز انسان مي گردد.در مورد موسيقي بايد گفت همانطور که در
اسلام خوردن برخي خوراکي ها منع گرديده است و در ديدني ها، ديدن برخي چيزها جايز
نمي باشد، درشنيدني ها نيز اسلام شنيدن برخي از موسيقي ها را به خاطر ضرر و فسادي
که در روح انسان ايجادمي کند منع نموده است و براي موسيقي محدوديت ها و موازيني را وضع
نموده چرا که اسلام معتقد است که انسان نبايد اسيراحساسات شود ؛ لذا بايد توجه داشت
که اسلام مخالفتي با ذات موسيقي ندارد. استاد حسين الهي قمشه اي مي گويد: "موسيقي
يکي از معجزات پيامبر خدا يعني حضرت داوود (ع) مي باشد". خداوند رحمان نيز در بهشت انسان
را به شنيدن موسيقي هاي دلنواز وصداي خوش وعده داده است.
در اينجا بايد به اين نکته اشاره کرد که هيچگاه در تعريف و تشخيص دقيق مسائل نمي توان دست
به کلي گويي زد؛ مثلاً اينکه بگوييم کتاب خوب است يا بد است، آب خوب است يا بد است، چرا که
هر آبي يا هر کتابي نمي تواند براي انسان مفيد باشد. لذا در اين مقاله تلاش شده است تا ميان
موسيقي هاي سالم و ناسالم تفکيک لازم صورت گيرد و سپس به اثرات انواع خاصي از موسيقي
اشاره گردد.
موسيقي ازديدگاه روانشناسي
عموماً موسيقي موجب افزايش برانگيختگي در افرادي مي شود که به آن علاقه دارند و در واقع حالتي
از هوشياري، آگاهي، دلبستگي و تهييج درآنها افزايش مي يابد. درنتيجه افراد در اين حالت احساس
اجبار مي کنند که پا بکوبند يا با انگشتان خود ضرب بگيرند. البته گفته مي شود شنيدن موسيقي
هايى که بر مبناى آهنگ ضربان قلب تدوين شده‌اند، در آرامش اعصاب و کاستن تنش افراد مؤثر
است. شواهدي نيز وجود دارد که موسيقي از تمرکز عميقجلوگيري مي کند، همان گونه که زاکرکاندل،
موسيقي شناس آلماني خاطر نشان مي کند مسابقات شطرنج هرگز با موسيقي همراهي
نمي شوند.
موسيقي وقتي با آهنگهاي نشاط‌انگيز يا با نواهاي حزن‌انگيز و مخصوصاً اگر با ارتعاشات عجيب وغريب
موسيقي (سمفونيك يا جاز)همراه گردد مسلماً تعادل لازمي را كه بايستي بين دو دسته عصب سمپاتيك
و پاراسمپاتيك وجودداشته باشد بر هم زده وشخص را بهگرفتاري ها و امراضي مبتلا مي‌سازد. مثلاً آهنگ
هاي افراطي نشاط‌انگيز مي‌تواند نوعي تحريكات‌اعصاب ياد شده را ايجاد كرده، بطوري‌که آنها را تهييج نمايد
و بتدريج فرد را دچار ناراحتي هاي رواني مي کند ودرنتيجه علائمي همچون بيداريهاي شبانه، فعاليتهاي بي
موقع،خوشيهاي ناگهاني، خنده‌هاي بي جا، پرگوئي، اداي‌سخنان مسخره و حالت عصبانيت در فرد پديد مي
آورد. همچنين با ادامه اين وضعيتممكن است شخص دچار علائمي شبيه مرض ماني(Mania) كه نوعي
اختلال خلقي است گردد.
به طور کلي موسيقى تند، بدون آنکه تحريک يا تهديدى در آن وجود داشته باشد احساسات خصمانه را در
افراد افزايش مي‌دهد. ازجمله بيماري هايي كه در اثر تحريكات موسيقي ايجاد مي‌شود را مي توان به شرح
زير نام برد:
1. هيجان: روانشناسان متفق القولند که موسيقي يکي از عوامل اصلي هيجان مي باشد و براي آن
شواهدي ذکر نموده اند.
2. اختلالات دماغي: در اين بيماري خرد و انديشه از انسان سلب مي شود و به تدريج آشفتگي هاي روحي
و فکري و نگراني هاي رواني پديدمي آيد.
3. ضعف اعصاب: ويليام جيمز در مورد مضرات موسيقي مبتذل مي گويد: ممکن است خداوند از گناهان ما
بگذرد ولي ضعف اعصاب دست ازسرما بر نمي دارد. [1 ]
4. پارانويا (بد بيني)
5. سيکلوتمي(دوره هاي متناوب سرخوشي خفيف و افسردگي)
آثار موسيقى بر فرد و اجتماع
اگر موسيقي، روح سازندگي و بالندگي داشته و احساسات دروني و پسنديده را به ترسيم كشاند، هم براي
هنرمند و هم براي جامعه پيام دارد. اما اگر موسيقي حامل پيام ارزشي نباشد، موجب بطالت و بيهودگي،
لهوو لغو و در نهايت انحراف و افسردگي در فرد و جامعه مي گردد.
- تشديد استعدادات روحاني
نوع خاصي از سبک هاي موسيقي موجب همبستگي روحي و اجتماعي گرديده و ميل به همدردي را در فرد
بيشتر و وجدان انساني راتحريک مي کند.
- بيان عواطف و احساسات
موسيقي به عنوان وسيله ي ارتباط کلامي و غير کلامي مي تواند عامل ابراز عواطف و احساسات باشد.
- برقراري ارتباطات اجتماعي
موسيقي در جايي که کلمات به تنهايي ناتوان هستند در ايجاد ارتباط کمک مي کند و چون موسيقي فعاليتي
مثبت و لذت بخش استبخاطر ترغيب هاي ذاتي و نيروهاي ارتباطي آن غالباً مي تواند انگيزش هايي را فراهم
کند که باعث پيوستن به گروه و ارتباط با ديگرانشود.
- موسيقى بم و غم‌انگيز
صداهاى بسيار بم و غير قابل شنيدن موسوم به اصوات زير آستانه اي و مادون صوت (Infrasound)، براى انسانها
مضر بوده و موجب بروزحالات غير طبيعى از قبيل اضطراب، نگرانى، غم شديد، ترس و نااميدى در افراد مي‌شوند.
همچنين آهنگهاي غم‌انگيز موسيقي باعث ايجاد اختلال در خواب، سستي و بي حالي، غفلت و فراموشي، بي
رغبتي به دنيا، بدبيني به جامعه، غم و غصه‌هاي بي مورد، سيرشدن از زندگاني و خودکشي، افكار درهم و برهم
و درجا زدگي فکري مي گردد.
اثرات مثبت موسيقي
جان بلکينگ نويسنده کتاب " نگاه عرف و عقل به موسيقي" معتقد است که موسيقي در تربيت حواس و پرورش
عواطف مي تواند بسيارمؤثر واقع گردد. حال در اينجا به برخي ديگراز اثرات مثبت موسيقي اشاره مي کنيم:
1. دادن انگيزه و طرز برخورد مثبت به شنونده.
2. کاهش فشار کار و آسان تر نمودن آن.
3. کمک به درمان برخي بيماري ها همچون آلزايمر، دمانس، آسيب هاي مغزي، ناتواني هاي جسمي حرکتي،
اسكيزوفرني و پارکينسون
.
4. ايجاد تغييرات مثبت در خلق وخو
5. حل تضادهاي رواني درفرد
6. کمک به برقراري ارتباط با ديگران
تاثير موسيقي بر کودکان
موسيقي يکي از عوامل مؤثر براي تخليه روح و روان شناخته شده است. حال اگر موسيقي اي که مربوط به
سنين کودکي باشد براي آنها گذاشته شود مي تواند تأثيرات مثبتي را در بر داشته باشد که از جمله آنها:
شادابي و نشاط، آرامش روحي و رواني، آمادگي ذهني براي فراگيري مي باشد.
نظم و سا ختار موجود در موسيقي براي کودکان و سالمنداني که دنياي ذهني پراکنده اي دارند مي تواند مفيد
بوده و آنها را از آشفتگي احساسي دور کند.
بررسي ها نشان مي دهد که گوش دادن به موسيقي هاي خاص و شاد بدون کلام به تعادل روحي و عاطفي
کودکان کمک مي کند.همچنين موسيقي باعث افزايش رشد جنين و رشد ذهني کودك مي گردد.
مفهوم غنا
صاحب نظران، غنا را عبارت از «آوا» و«صوت» مي دانند. بعضي از صا حب نظران ديگر نيز هرگونه «آواي داراي
موسيقي ويژه را غنامي دانند اعم از آن كه از انسان باشد يا از ابزار و آلات و اعم از آن كه كلامي همراه آن
باشد يا خير؟ [7]
شرتوني (1849-1912 م) در اقرب الموارد مي گويد: غناء عبارت از آوازي است كه آدمي از طريق آن به وجد
مي آيد؛ [8] لذا هرگونه آوارا غنا نمي گويند و آواي طرب انگيزي كه آدمي را به وجد آورد و عنان اختيار از او بربايد
راغنا گويند. به عبارت ديگر غنا آواي جذاب ودلكشي را گويند كه داراي موسيقي خاصي بوده، نفس آدمي را
تحت تاثير قرار دهد و داراي دو ويژگي«ترجيع» و «طرب انگيزي» باشد.
از مطالعه مجموع روايات صوت و غناء ملاحظه مي شود كه غناء عملاً در دستگاه اهل فسق و همراه با لهو و لغو و
گناه بوده، لذا غنائي كه از مصاديق لهو و لغو و الفاظ باطل و قول زور باشد از نظر شرعي حرام گرديده است.
مقام معظم رهبري در تعريف غنا فرموده اند: موسيقي که مناسب مجالس لهو و لعب و گناه و شهوت باشد غنا
محسوب مي شود. يابه عبارتي موسيقي که مناسب رقصيدن باشد (بتوان با آنان رقصيد) غنا محسوب مي شود
که اينان انسان را از خدا دور مي کند.
در اينجا نتيجه مي گيريم، اولاً واژه غنا مترادف با واژه موسيقي نبوده و دوماً مفهوم اصطلاحي غناء در شريعت
اسلامي كه مورد منع قرارگرفته است با مفهوم لغوي و عرفي آن تفاوت دارد و هر آواي خوشي در اسلام حرام
نيست.
اثرات روحي و معنوي موسيقي
بزرگ‌ترين هنر موسيقي اين است که انسان را خواسته و ناخواسته به سفري در دنياي ذهني و خيالي دعوت
مي‌کند و بر او سايه‌ايمي‌سازد و او را بالا مي‌برد و بعد از پايان موسيقي، فرد خود را در يک سرازيري احساس
مي‌کند و سرانجام سرگردان و متحيّر و لبريز ازاحساساتي که به طور مصنوعي تحريک شده‌اند رها مي‌شود و او
مي‌ماند و انبوهي از احساسات تخليه نشده، که نه مي‌تواند از آن دنياي خيالي دل بکند و نه با زندگي واقعي
کنار آيد، با تکرار اين صحنه‌ها و اعتياد به موسيقي، چيزي جز تخدير روح و روان حاصل نمي‌شود. [2]
اينک به چند نمونه از تاثيرات منفي موسيقي حرام، به نقل از علامه جعفري (ره) اشاره مينماييم:
1- عدم ايجاد تعادل بين اعصاب سمپاتيک و پاراسمپاتيک
2- ضعف اعصاب
3 - اختلالات دماغي (اغتشاشات مغزي، هيجانات روحي، جنون)
4- سلب اراده و شکست شخصيت
5 - از دست دادن نيروي فکري و امتيازات بشري.
6- افسردگي و خمودي
7- اتلاف وقت
8- لذت نبردن از مناجاتهاي طولاني با خداوند
9- هميشه در تيررس شيطان بودن
10- کوتاهي عمر
11- از بين رفتن غيرت و حيا
12- کشيده شدن پرده اي روي قلب و درک نکردن بسياري از اسرار هستي. [3]
- از دست دادن توانايي هاي فكري و امتيازات بشري
يكي ديگر از تأثيرات موسيقي علاوه بر از بين بردن توانائيهاي فكري، ايجاد اختلال در تدبير امور و از دست
دادن ملكات فاضله و صفات‌عاليه انساني است.
- تضييع نيروي قضاوت
موسيقي در اثر تسلط يافتن بر اعصاب و روان، حالتي در شخص ايجاد مي‌كند كه انسان را به كلي از
قضاوتهاي صحيح و انديشه هاي‌درست باز مي‌دارد و گاهي مي شود همه چيز را در نظر يكسان نمايش
مي‌دهد؛ راست و دروغ، نيكي و بدي و...
- غفلت زدگي و دوري از ياد خدا
موسيقي صرف نظر از حلال يا حرام بودنش موجب تخدير مغز انسان مي شود و فرد را از جديت بيرون
مي کند، لذا موسيقي انسان را ازمسائل جدي بکلي غافل و به يک موجود بيهوده مبدل مي سازد.
امام صادق (ع) غنا و موسيقي را يكي از مصداق هاي گفتار بيهوده دانسته كه انسانها را از راه خدا
گمراه مي كند.
- بي شرمي و سلب غيرت و حيا
موسيقي و غنا حيا و عفت را از دل انسان بيرون مي برد. امام صادق (ع) فرمود: «کسي که چهل روز در
خانه اش بربط نواخته شود،خداي تعالي شيطاني را بر وي چيره مي گرداند و آن شيطان بر تمام اعضاي او
مي نشيند، هنگامي که چنين شد، شرم از وي گرفتهمي شود پس باکي ندارد که چه مي گويد و يا چه
درباره اش گفته مي شود». امام صادق(ع) فرمود: اگر در منزل فردي چهل روز نوايموسيقي پخش شود
شيطاني به نام قضدر وارد آن منزل و مکان مي گردد و چنان در آنجا قدرت مداري مي کند که غيرت و حفظ ناموس
را از او بر مي دارد. [4]
- کوتاهي عمر
امام صادق (ع) فرمود: موسيقي برکت را از (مال، سلامتي وعمر) اهل خانه مي برد. [5]
در بررسي‌هايى که محققّان از بين 46 نفر موسيقي‌دان و نوازندگان مشهور غرب انجام داده‌اند، متوسط عمر
آنان 47 سال بوده است. [6 ]
- محروميت از رحمت الهي
امام صادق (ع) مي فرمايد:
«غنا در دل روح نفاق را پرورش مي دهد و بدنبال خود بدبختي و فقر مي آورد».
«خانه اي که در آن غنا و آواز شهوت انگيز باشد ؛ از درد و بلا ايمن نباشد».
«خانه و محلي که در آن غنا باشد دعا مستجاب نگردد».
«مجلس غنا و خوانندگي، مجلسي است كه خدا به اهل آن نمي نگرد و آنها را مشمول لطفش قرار
نمي دهد».
امام صادق (ع) فرموده اند: گوش کردن به لهو (موسيقي) و آوازه خواني، مايه رويش دوروئي و تهيدستي
است، همانگونه که آب مايه
رويش کشت (گياه) است.
امام رضا (ع) در بيان گناهان کبيره فرموده اند: از جمله اين گناهان، سرگرم شدن به آلات موسيقي است.
امام صادق(ع) فرمود: در بهشت درختي است وقتي نسيم بر آن مي وزد صداي دلربائي از آن شنيده مي
شود كه گوشي دلنوازتر از آن نشنيده است و سپس افزود: اين لذت براي كسي است كه به خاطر خدا از
شنيدن غنا در دنيا خودداري كرده باشد.
موسيقي در سخنان امام راحل
از نظر حضرت امام (ره) و بسياري از مراجع ديگر موسيقي كه مطرب و مناسب مجالس لهو و لعب و مروج
فساد باشد حرام است.حضرت امام خميني (رضوان الله عليه) در تحرير الوسيله پيرامون حكم غناء مي فرمايند:
«اشتغال به كار غناء و شنيدن آن و معامله با آن حرام است».
امام راحل همچنين مي‌فرمايد: از جمله چيزهايي که مغز جوان‌ها را تخدير مي‌کند موسيقي است که انسان را
از جديّت بيرون مي‌برد؛ يک جواني که عادت کرده روزي چند ساعت را با موسيقي سروکار داشته باشد، از
مسائل جدّي به کلّي غافل مي‌شود. [9]
احکام موسيقى
در اسلام صدا و آوازي كه انسان را از ياد خدا دور بدارد و موجبات برانگيختن گرايش هاي مادي و حيواني و
دلبستگي به دنيا را درانسانفراهم آورد منع گرديده است وبه طور کلي در شرع اسلام آن غناء و آوازي حرام
است كه يكي از شرايط زير را دارا باشد:
1ـ غناء و آوازي كه به گونه لهو و لغو يا باطل كه با مجالس لهو مناسبت داشته باشد.
2ـ غناء و آوازي كه در بردارنده الفاظ و مفاهيم پست و جنبه هاي شهواني باشد.
3ـ غناء و آوازي كه داراي لحن اهل فسوق و گناه باشد.
4ـ صدا و آوازي كه انسان را ازياد خدا دور بدارد.
5ـ آوازي كه همراه با معصيت باشد مانند آواز زن در حضور مردان نامحرم.
در پاسخ به عموم استفتا آتي كه از مراجع عظام شده است فرموده اند: غنا صوتي است كه با ترجيع و
طرب همراه بوده و مناسب بامجالس لهو و گناه باشد كه به‌طور مطلق حرام است حتي اگر در دعا و قرآن
و اذان و مرثيه و غير آن باشد.
موسيقي سرگرم كننده و غفلت آور كه بخاطر ضرر و فسادي كه به بار مي آورد حرام است. بنابراين هرگاه
غناء و ساير آهنگها وموسيقي ها مانع ازياد خدا نباشد بلكه انسان را به ياد خدا بيندازد حرام نيست. همچنين
استفاده از آلات موسيقي اگر به منظور اجرايسرودهاي انقلابي و مذهبي يا اجراي برنامه هاي مفيد و ارزش
مند و امثال آن از اموري كه غرض عقلايي بر آن مترتب است اشكالي نداردبه شرط آنكه مستلزم مفسده نباشد.
منابع
- چيت سازيان، مرتضي. موسيقي در اسلام. تهران: باشگاه انديشه، 1386.
- فاطمي، ولي. نت شياطين. قم: حضور، 1386.
- اشميت پترز، ژاکلين. مقدمه اي بر موسيقي درما ني. تهران: اسراردانش، 1384.
- استور، آنتوني. موسيقي و ذهن. تهران: نشر مرکز، 1383.
- اساتيد معارف و مشاوره دانشجويي. آثاردنيوي موسيقي. مرکز مشاوره حوزه علميه قم.
- شرفخا ني خويي، احمد. انسان، غنا، موسيقي. انتشارات مشهور قم، 1380.
- زاده محمدي، علي. کاربرد هاي موسيقي در زمينه هاي روانپزشکي، پزشکي و روانشناختي.
تهران: اسرار دانش، 1384.
- جهانشير، گيتا. تاثير موسيقي بر روان انسان. اردبيل: مغان ارس (http://www.moghanaras.com).
- رساله اجوبه – بخش استفتائت. (www.khamenei.ir).
يادداشت ها
[1]. حسين ميرزاخاني. مباني فقهي و رواني موسيقي: از امام ال‍م‍ج‍ت‍ه‍دي‍ن ش‍ي‍خ اع‍ظم ان‍ص‍اري
و استاد م‍ح‍م‍دت‍ق‍ي جعفري.ص 19
[2]. شهيد مرتضي مطهري. تعليم و تربيت در اسلام. چاپ دهم؛ تهران: انتشارات الزهراء، 1366، ص 44
و 45 و مباني فقهي و رواني موسيقي.
[3]. حسين ميرزا خاني. مباني فقهي، رواني موسيقي: از امام ال‍م‍ج‍ت‍ه‍دي‍ن ش‍ي‍خ اع‍ظم ان‍ص‍اري و استاد
م‍ح‍م‍دت‍ق‍ي جعفري.ص 34 و 33
[4]. وسائل، ج12، ص231. کافي، ج6، ص433.
[5]. وسائل، ج12، ص235 و مستدرک، ج2، ص458
[6]. سيد جواد حسيني. نشريه الکترونيکي پرسمان. شماره 48- 15/3/87 (http://porseman.org)
[7]. ابن خلدون، مقدمه، ج 1، فصل 23 في صناعه الغنا، ص.453.
[8]. اقرب الموارد، ج 2، ص 890، ماده غناء.
[9]. صحيفه‌ي نور، ج 8، ص 197 تا 201، و ج 9، ص 155.
تعاريف
1. موسيقي طرب انگيز: موسيقي که احساس خوشايندي درانسان ايجاد کند و نا خود آگاه فرد
اعضاي بدن خود را به حرکت در بياورد. مانند آهنگها و ترانه هاي عروسي بندري و تکنو.
2. ترجيع: گرداندن صدا يا آواز در گلو.
3. قول زور: سخن باطل.
4. لعب: وسايلي مي گويند که باعث غفلت از ياد خدا مي شوند مثل: آلات موسيقي، آلات قمار و...
5. بربط: عود، يکي از آلات موسيقي شبيه تار.
6. فسوق: ارتکاب اعمال غير اخلاقي و ضد دين.
7. مترتب بودن: بر چيزي نتيجه گرفتن يا حاصل شدن از آن.
منبع: سايت - باشگاه انديشه
نظرات شما عزیزان:
برچسب‌ها: موسیقی+مهد کودک های دزفول+موسیقی در مهد کودک+آواز کودکان+دزفول +مسجد حمزه سیدالشهدا
تاريخ : شنبه 14 شهريور 1394 | 9:52 | نویسنده : بچه های مسجد |
خبرنامه وب سایت:
آمار
وب سایت: